Przeciążenia stóp – 11/10/2009 – Dwumiesięcznik GABInet

Artykuł ukazał się również drukiem 11.10.2009 w dwumiesięczniku GABInet

Przyjmując, że ustrój ludzki kształtuje się w rozwoju zarodkowym obustronnie symetrycznie, prawa połowa ciała jest odbiciem połowy lewej, tak w budowie zewnętrznej jak i wewnętrznej. Symetria jest wyrazem ogólnego prawa rozwojowego życia organicznego, które rozpoczyna się wraz z podziałem komórki jajowej a znajduje swój ostateczny wyraz w podobieństwie prawej i lewej połowy ciała.

Wcześniej jednak, w rozwoju ontogenetycznym, dochodzi do odchyleń od ogólnej zasady symetrii. Z biegiem rozwoju następują silne asymetrie ustroju. Możemy mówić więc nie tylko o symetrii ale również o asymetrii ustroju, typowej i normalnej dla rozwoju człowieka (asymetryczne położenie wątroby, serca, żołądka, śledziony czy różnice w ciężarze prawej i lewej kończyny górnej i dolnej). Kształtowanie się asymetrii jest procesem fizjologicznym.

Asymetria układu ruchu może się przejawiać jako przewaga czynnościowa jednej z kończyn górnych lub dolnych (np. prawo lub lewo nożność). Prawa strona ciała jest na ogół cięższa niż lewa, również różnice długości i ciężaru kończyn dolnych są często spotykane u człowieka. Są to niewielkie różnice ale stwarzają odpowiednie warunki biomechaniczne do utrwalania i pogłębiania asymetrii, co w efekcie prowadzi do bardzo niekorzystnych zmian. Zaburzeniom równowagi pomiędzy prawą i lewą połową ciała towarzyszą złożone, w różnym stopniu nasilone, zmiany w obrębie układu kostnego, mięśniowego i tkanki łącznej.

W bardzo zaawansowanym procesie asymetrii, obok zmian strukturalnych elementów kostnych i łącznotkankowych, dochodzi również do zmiany usytuowania narządów wewnętrznych, wynikające z tego zmniejszenie lub zwiększenie ich objętości i ograniczenie funkcji. Uwzględnienie powiązania i korelacji wielu struktur oraz odpowiednio dobrane kompleksowe postępowanie korekcyjne może zapewnić zmniejszenie istniejącej asymetrii, spowolnienie lub zatrzymanie narastania patologii i pomoże utrzymać sprawność organizmu na najwyższym poziomie.

Zwróćmy uwagę na drobne szczegóły w naszej postawie przy tym na zaburzenia równowagi mięśniowej gdyż jest to ten czynnik utrwalający patologię, na który najłatwiej będzie wpłynąć podczas postępowania korekcyjnego. Dobór właściwego postępowania korekcyjnego nastręcza bardzo wiele trudności i często nie przynosi pożądanych efektów, biorąc pod uwagę powiązania funkcjonalne kręgosłupa z miednicą, asymetryczne usytuowanie miednicy i zaburzeń w obrębie stawów krzyżowo – biodrowych.

Ciężar ciała nie jest rozłożony równomiernie na obie nogi gdy występują nieprawidłowości w usytuowaniu miednicy. Wówczas jedna z kończyn dźwiga mniej niż połowę ciężaru ciała. Aby organizm funkcjonował prawidłowo, nacisk na obie stopy musi być jednakowy. Przemieszczenie z prawej strony sprawia, że utrudnione jest dobre krążenie krwi w prawym biodrze i prawej kończynie dolnej, tkanki są niedotlenione, niedożywione, mięśnie usztywniają się powodując ból i patologie.

Stopy przyjmują rolę amortyzatorów i tym samym podlegają przeciążeniom a w efekcie zmianom zwyrodnieniowo – zniekształcającym stawów śródstopia i palców, płaskostopia, naderwań, naciągnięć, deformacji. Następuje osłabienie tej kończyny dolnej a tym samym zostaje obciążona w większym stopniu kończyna lewa. Zostaje zakłócona równowaga układu statycznego całego organizmu. Jest to duży „plus” do tego aby nastąpiła patologia w układzie więzadłowo – stawowym stopy.

Poważną przyczyną uszkodzeń aparatu kostnego i układu mięśniowego stóp są długotrwałe potrzeby przebywania w jednej pozycji ciała, które powodują obniżenie i spłaszczenie poprzecznego sklepienia stopy. Dodatkowymi elementami przeciążeń stóp są ich wady: stopa płaska, stopa koślawa, stopa wydrążona.

 Pionowy układ ciała ludzkiego, z wysoko umiejscowionym ogólnym środkiem ciężkości i stosukowo małą płaszczyzną podparcia jaką są stopy, wymaga bardzo precyzyjnych mechanizmów sterujących równowagą ciała. Każda asymetria jakiegokolwiek odcinka ciała zaburza równomierny rozkład ciała. Związana z tym zmiana położenia ogólnego środka ciężkości wywołuje szereg zjawisk mających przywrócić utraconą równowagę. Mechanizm ten określany jest kompensacją i świadczy o wartości biologicznej ustroju.

Zjawisko kompensacji towarzyszy przewlekłej asymetrii miednicy, zablokowaniu stawów krzyżowo – biodrowych, zmianom i zwyrodnieniom stóp, zaburza równowagę mięśniową. Znacznie przeciwstawia się temu mechanizmowi wiele patologii cywilizacji, m.in. warunki w pracy, w szkole, uprawiane sporty jak również stres i emocje, co uniemożliwia organizmowi kompensację.

Alternatywne sposoby postępowania korekcyjnego

Znaczną rolę w tendencji do przeciążania stóp odgrywają zmiany ustawienia miednicy i zaburzenia w obrębie stawu krzyżowo – biodrowego oraz zaburzenia równowagi mięśniowej. Potwierdza to konieczność wprowadzenia do postępowania korekcyjnego tych metod, które przywracają i normalizują wyżej wymienione zaburzenia.

Konieczne jest więc łączenie różnych metod, co pozwoli oddziaływać zarówno na osłabione grupy mięśniowe, jak i na przykurczone mięśnie oraz torebki stawowe i więzadła. Jako alternatywne metody uzupełniające można zastosować, m.in. : terapię manualną, poizometryczną relaksację mięśni, asymetryczną gimnastykę korekcyjną jak również inne, mniej znane metody, jak joga, gdzie charakter wykonywanych ćwiczeń polegający na synchronizacji oddechu z odpowiednim ruchem można przyjąć jako swego rodzaju automobilizację. Przyczyniają się one do korekcji skrzywienia w odcinku piersiowym lub piersiowo – lędźwiowym kręgosłupa co, w związku z powiązaniem funkcjonalnym kręgosłupa, miednicy i nóg, może skorygować i zmniejszyć przeciążenia stóp.

Zachodzące podczas automobilizacji rozciągnięcie włókien, torebek stawowych i więzadeł ma działanie terapeutyczne, umożliwia odzyskanie prawidłowego zakresu ruchomości w przypadku, gdy jego ograniczenie było spowodowane obkurczeniem lub utratą elastyczności tych struktur. Program ćwiczeń gimnastyki korekcyjnej można rozpoczynać od stosowania  tych ćwiczeń. Celem początkowym bowiem jest uzyskanie rozluźnienia przykurczonych mięśni posturalnych.

Zbyszko Patyk